Paratoner Nedir?

Paratoneri daha iyi anlamak için yıldırımın nasıl oluştuğunu daha iyi anlamamız gerekir. Yıldırım oluşumu, cumulo nimbus bulutları tarafından meydana gelmektedir. Bulutların üst tarafı pozitif yüklü buz kristallerinden oluşurken tabanı negatif yüklü su damlacıklarından oluşur. Pozitif/negatif yük farklılıklarının sebebi atmosferik türbülanstır.
Yükler arasında yüksek yoğunlukta elektriksel bir alan oluşur ve bu alan dağılma noktasına ulaştığında bir elektriksel deşarj meydana gelir.Bu deşarj; bulutla bulut arasında şimşek çakması şeklinde olduğu gibi bulutla yer arasında yıldırım düşmesi şeklinde de oluşabilir.Atmosfer olayları sırasında yerdeki elektriksel alan yaklaşık -100V/m’dir.Fırtına (negatif fırtına)yaklaştıkça bu 10-20Kv/m civarında pozitif bir değere dönüşür. Bulut ile yer arasındaki potansiyel fark onlarca mega volt değerindedir
Deşarj Olayı ; Genellikle yüklü olan bulut tabanında, izleyici (tracer)olarak bilinen düşük ışıklıkta bir boşaltım gerçekleşir. Bu yer altında yol alır ve metrelerce derine iner. Hatta bu bir boşaltım serisidir.Her biri önceki tarafından iyonize edilen yolu izleyerek ortalama 40-100 µs aralıklarla 0.5-1 µs ilerleme hızıyla meydana gelir
Yere yaklaştıkça izleyicinin yoğun yüklü ucu, kendisinin dikey yönde altında bulunan elektriksel alanın önemli derecede azalmasına neden olur. Olası değerler 400 ile 500 Kv/m’dir. Yıldırıma yakın noktalarda (ağaçlar, bacalar,paratonerler vb.)atmosferik hava iyonlaşma eşiğine ulaştığında (30 Kv/m)akımlar oluşur.Alan değerlerinin en yüksek olduğu yerde bu akım pozitif dikey bir deşarja dönüşür. En fazla tetikleyici olan veya en hızlı hareket eden akım yüklenir. Bu fırtına bulutu ile yer arasında bir iyonize kanal oluşturarak kusursuz elektriksel bir bağlantıya yol açar.
Yükünü nötralize eden ve yerden buluta uzanan bir dönüş akımı oluşur . 0.2 – 1 saniye aralığında , çok yüksek yayılma hızıyla kesintisiz olarak birçok akımın dönüşümü meydana gelebilir
Ra-226 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin kullanımı tüm dünyada yasaklanmış olup, Am-241 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin Avrupa Birliği ülkeleri tarafından kullanılmadığı bilinmektedir.
Atom Enerjisi Kurumunun yayımladığı 04.01.2000 tarih ve 10700-0005 sayılı genelge ile paratoner üretimi için kullanılan radyoaktif kaynakların (Am-241, Ra-226 v.b.) ithalatına 31.03.2000 tarihinden itibaren izin verilmemektedir. Bu yasaklama süresiz bir şekilde devam etmektedir.
Yine Atom Enerjisi Kurumunun yayımlamış olduğu 30.07.2001 tarih ve 10700-1485 sayılı genelge ile de; ülkemizde montajı yapılmış ve halen kullanılmakta olan Ra-226 radyoaktif kaynaklı paratonerler, çevre ve insan sağlığı açısından oluşturabileceği potansiyel tehlikeler gözönüne alınarak, Atom Enerjisi Kurumundan lisanslı firmalar vasıtası ile yerlerinden sökülüp   İstanbul’da Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü’ ne  radyoaktif atık olarak depolanmak üzere teslim edilmektedir.
31.03.2000 tarihinden önce ithal edilen Am-241 radyoaktif kaynakları 06.02.2003 tarihi itibarıyla tükenmiş olup, radyoaktif kaynaklı paratoner üretimi de sona ermiştir. Bundan böyle radyoaktif kaynaklı paratoner üretimi ve montajı yapılmayacaktır.
Elektostatik Aktif Paratonerler Yıldırıma karşı etkili bir koruma alanı oluştururlar. Bu tip paratonerler farklı yapılış tekniklerine sahip olmakla birlikte etkin bir koruma alanına sahiptirler.